یادداشتی از مسعود رنجبر در پایگاه تحلیلی- خبری درسانیوز؛ رویداد فرخنده؛ از ثبت میراث فرهنگی جهانی باید آموخت.
مسعود رنجبر در یادداشتی نوشت: خبر ثبت هگمتانه به عنوان بیست‌وهشتمین اثر فرهنگ و تمدن ایران در فهرست میراث جهانی دل‌های نگران ایرانیان و جامعه میراث‌فرهنگی کشور را شاد کرد و بغض و نفس گره خورده، گشوده و اشک شوق و شادی را روان ساخت و عاقبت خیر بود .
مطمئناً این رویداد فرخنده نتیجه سالیان متمادی کوشش گروه‌های کارشناس بی‌شمار، مسئولان متعهد و دلسوز است، که باید سپاسگزار و قدردان آنان بود.
یادباد نوشین روانان؛ دکتر فیروز باقرزاده، دکتر باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی، مهندس محمد مهریار، مهندس احمد کبیری و کاوش‌های مستمر محوطه باستانی هگمتانه پس از انقلاب توسط دکتر رحیم صراف، با حمایت شادروان مهندس کازرونی و آقای گلشن، جناب استاد چگینی، آقای مهندس بهشتی و با پشتیبانی آقای امینی مدیرکل وقت دلسوز همدان، از زیر ساخت و سازهای غیرمجاز و زباله‌های خفت‌آور آزاد شد و خاک از چهره سه‌هزار ساله فرهنگ و تمدن زدوده و روی فرخ آثار فاخر باستانی هگمتانه رونمائی و بازیابی شد. گامی نخست برای رسیدن به جایگاه شایسته ثبت در فهرست میراث جهانی پیموده شد .
جایگاه کاوش‌های علمی و هدفمند باستان‌شناسی در شناسائی دارائی‌های فرهنگ، دانش و تاریخی به‌عنوان زیرساخت و راهبرد توسعه کشور و منابع و سرمایه‌های مادی و معنوی برای تبیین هویت ملی و ایجاد تعلق خاطر به سرزمین نیاکان، نیاز به توجه و سرمایه‌گذاری‌های کلان و در خور از نظر اجرائی، تأمین نیازهای فنی و علمی روزآمد دارد.
درحال حاضر طی نزدیک به نیم سده از ثبت آثار ایران، در فهرست میراث‌فرهنگی جهانی از بیست‌وهشت اثر ثبت شده ایران هشت اثر( محور باستان‌شناسی ساسانی فارس سه اثر؛ در مجموع ده اثر باستان‌شناسی) درنتیجه طرح‌های بزرگ کاوش‌های باستان‌شناسی مستمر، هدفمند و حفاظت‌محور بوده‌اند که در فهرست میراث‌فرهنگی جهان به ثبت رسیده‌اند، (چغازنبیل، شوش، پارسه، پاسارگاد، محور ساسانی فارس: فیروزآباد، بیشابور، سروستان، تخت‌سلیمان، شهرسوخته، هگمتانه).
هنوز بسیاری از محوطه‌های باستان‌شناسی ارزشمند کاوش شده چشم به راه، معطل و آماده تجهیز و سرو سامان یافتگی برای ثبت در فهرست میراث جهانی بوده و هزاران شهر وآبادی‌های گذشته چشم به راه کاوش‌های باستان‌شناسی راهبردی می‌باشند.
ثبت میراث جهانی یک فرصت و ضرورت است، راهکاری سودمند برای شناخت، حفاظت، مرمت، ساماندهی، معرفی و مدیریت علمی و استاندارد میراث‌فرهنگی کشور است. میراث باستانی، تاریخی، فرهنگی و طبیعی کشور همه دارای ارزش‌ها و معیارهای ثبت می‌باشند.
آنچه یونسکو و ایکوموس جهانی برای شرط ثبت در نظر دارد، وضعیت مدیریتی اثر می‌باشد که وزارت میراث‌فرهنگی کشور متولی بوده و با پیش‌بینی ایجاد پایگاه‌ها اجرای آن را محقق ساخته که لازم به احیا و توجه بیشتر به جایگاه پایگاه‌ها و هدایت آموزشی، علمی و اجرائی بیشتر پایگاه‌ها و تامین اعتبار و امکانات افزایش یابد که پس از ثبت نیز تداوم یافته و ضامن ثبات و پیشرفت فنی، حفاظتی، پژوهشی و در نهایت به‌عنوان سایت موزه‌های فرهنگی‌تاریخی مقصد بازدیدکنندگان جهان باشند.
از چالش‌های به وجود آمده در پرونده‌های ثبت جهانی ایران باید درس آموخت، آسیب‌شناسی کرد و از همه تجربه‌های ارزنده در نیم سده و سرمایه‌های نیروی کارشناسی ارزشمند موجود بهره گرفت و با آموزش مستمر کارکنان پایگاه‌ها مدیریت آثار را در چارچوب ضوابط و شرائط مدیریت جهانی میراث‌فرهنگی منطبق با شرایط ملی و منطقه‌ای هدایت نمایند.
درباره پرونده ثبت هگمتانه که مسئله خارج کردن شهر کنونی از عرصه ثبت جهانی و در حریم قرار دادن بود، که نگرانی ایجاد کرده بود؛ به‌عنوان یک باستان‌شناس لازم می‌دانم به این نکته اشاره کنم با توجه به اینکه در تمام محدوده شهر کنونی، شهر باستانی هگمتانه وجود داشته است و آن یافته‌های بسیار ستون‌های سنگی دوره هخامنشی در زیر بافت کنونی شهر همدان است.
باتوجه به پایتخت تابستانی همدان در دوره هخامنشی که همتای کاخ‌های شوش، تخت‌جمشید و کوشک‌های برازجان بوده، کاخ‌های هخامنشی احتمالاً در این محدوده شهری بناشده و محوطه کنونی هگمتانه احتمالاً بخش‌های حفاظتی و احتمالا مربوط به استحکامات و بناهای نظامی بوده است و یا بخش شارستان را شامل می‌شده است.
با برنامه‌ریزی درست علمی و توجه به باستان‌شناسی شهری و تعیین ضوابط اجرائی با کاوش‌های باستان‌شناسی بخش‌های گمشده و از دست رفته هگمتانه تاریخی را باز یافت و در آینده عرصه واقعی را باز شناخت و به عرصه افزود و پرونده را اصلاح کرد .
از ثبت میراث فرهنگی جهانی باید آموخت
روند پروژه و تهیه پرونده ثبت میراث جهانی یک دانشگاه و کارگاه آموزشی ارزشمند است، در جریان تهیه پرونده با کار مستمر شبانه‌روزی میدانی و کتابخانه‌ای گروه بی‌شماری کارشناس آموزش و مهارت می‌یابند و سرمایه‌های انسانی ساخته می‌شوند که باید از آنان حفاظت و بهره‌برداری شود.
این روند برای مدیریت میراث‌فرهنگی کشور باید همگانی شود و توسعه یابد، این تجربه‌های ارزشمند را باید پاس داشت، آن راتداوم بخشید و انتقال داد.
من تا اندازه‌ای در جریان کوشش تهیه پرونده ثبت میراث جهانی هگمتانه بوده‌ام، گروه بی‌شماری چه در استان همدان و مدیریت محترم امور پایگاه‌ها و دفتر ثبت جهانی با پشتیبانی مدیران استانی با کوشش و انگیزه بالا و مدیران مربوطه در معاونت میراث‌فرهنگی زیر نظر و پیگیری شخص دکتر دارابی معاون میراث‌فرهنگی دست‌اندرکار این امر خطیر بودند و با اراده والای ملی، هماهنگی و همکاری‌های ارزنده علمی و اجرائی این امر ملی تحقق یافت و به حکم جهانی دست یافت.
خجسته باد این جهاد فرهنگی و پیروزی و سرافرازی برای همگان گرامیان؛ پایدار ومانا باشید.
