افسردگی و انواع آن و روش‌های درمان افسردگی

گزارشی از حیدر عضمایی دانشجوی دکترای روانشاسی، عضو خانه روانشناسان ایران و پژوهشگر طب‌سنتی در پایگاه تحلیلی‌- خبری درسانیوز؛ افسردگی و انواع آن و روش‌های درمان افسردگی
در طول تاریخ، افسردگی به عنوان یک معضل جدی در سلامت روان شناخته شده و امروزه به یکی از چالش‌های اصلی در زمینه بهداشت روانی تبدیل شده است.

البته در طی سالهای متمادی راه‌های متعدد دارویی و غیردارویی برای درمان افسردگی پیشنهاد شده که برخی مؤثر و بعضی دیگر نیز بی‌نتیجه بوده‌اند.
در بسیاری از مواقع پیش آمده که ما بر اثر حوادث و اتفاقات بد احساس ناراحتی و اندوه فراوان کرده و به اصطلاح دل‌ودماغ هیچ کاری را نداریم.

اما پس از مدتی این ناراحتی و دپرس بودن از بین می‌رود. در این موارد خیالمان راحت است که به افسردگی دچار نشده‌ایم.
اگر این احساس ناراحتی و رخوت بعد از مدتی از بین نرود و ماندگار شود و نسبت به فعالیت‌هایی که قبلاً در خانه و یا محل کار انجام می‌دادیم بی‌علاقه شده و احساس کنیم علاقه‌ای برای انجام فعالیت‌های روزانه خود نداریم، می‌توان گفت به افسردگی دچار شده‌ایم و نیاز به مراجعه به پزشک داریم.
در حقیقت می‌توان گفت، افسردگی یکی از شایع‌ترین و پیچیده‌ترین اختلالات روانی است که می‌تواند بر روی کیفیت زندگی افراد تأثیرات عمیق و منفی بگذارد و همانطور که گفتیم، امروزه بسیاری از افراد در سراسر جهان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

این اختلال می‌تواند اکثر قسمت‌های زندگی شخص را از جمله روابط اجتماعی، کار و حتی توانایی انجام فعالیت‌های روزمره را تحت‌تأثیر قرار دهد.
افسردگی که به انگلیسی به آن depression افسردگی در دسته بیماری‌های خلقی قرار می‌گیرد. این اختلال روانی با احساسات شدید ناراحتی، ناامیدی و پشیمانی همراه است نامگذاری می شود.
این احساسات معمولاً بیشتر از دو هفته طول می‌کشند و بر تمام جنبه‌های زندگی شما تأثیر می‌گذارد. علائم و نشانه‌هایی که نشان می‌دهد دچار افسردگی شده‌اید ممکن است شامل افت انرژی، خستگی مفرط، مشکلات خواب، کاهش اشتها یا پرخوری و احساس بی‌ارزشی باشد.
این اختلال به دلیل احساس غم از دست‌دادن فرد یا چیزهای دلخواه و یا حوادث تلخ ناگهانی به وجود آمده و بر فعالیت‌های روزانه فرد تأثیر می‌گذارد. افراد مختلف این حالت را با علائم متفاوتی تجربه می‌کنند.
افسردگی یک بیماری جدی و شایع پزشکی است که می‌تواند بر احساسات، طرز تفکر و نحوه انجام فعالیت‌های روزانه تأثیر منفی بگذارد. این وضعیت معمولاً باعث احساس غم و اندوه یا از دست دادن علاقه به فعالیت‌هایی می‌شود که در گذشته لذت‌بخش بوده‌اند و می‌تواند مشکلات عاطفی و جسمی را به همراه داشته باشد.
مهم است بدانیم که داشتن خلق پایین گاهی طبیعی است و ناراحتی و حوادث ناگوار ممکن است برای هر کسی پیش بیاید. اما اگر به طور مکرر احساس بدبختی یا ناامیدی می‌کنید، ممکن است دچار افسردگی شده باشید.
تاریخچه افسردگی
افسردگی که به دلیل میزان شیوع آن به عنوان سرماخوردگی روانی نیز معروف است، تاریخچه‌ای چند هزار ساله دارد. اسناد تاریخی نشان می‌دهد که این حالت روحی به دوران باستان باز می‌گردد، جایی که یونانیان باستان آن را «مالنکولی» نامیدند و اعتقاد داشتند که عدم تعادل در مایعات بدن عامل وقوع آن است در طول قرون وسطی، افسردگی به عنوان یک عارضه روحانی و ناشی از گناه تعبیر می‌شد و فرد مبتلا مورد قضاوت اجتماعی قرار می‌گرفت.

با ظهور روانپزشکی در سده نوزدهم و تحلیل‌های علمی‌تر از روان انسان، دیدگاه‌ها تغییر یافت و افسردگی به عنوان یک بیماری قابل درمان شناخته شد.
در قرن بیستم، با پیشرفت‌های پزشکی و روانشناسی، درمان‌های مختلفی از دارو درمانی گرفته تا روان درمانی برای بهبود کیفیت زندگی مبتلایان به این اختلال توسعه یافت.

امروزه افسردگی نه تنها به عنوان یک چالش فردی، بلکه به عنوان یک مسئله اجتماعی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. برای آشنایی بیشتر با تاریخچه افسردگی در ایران و جهان به این مطلب مراجعه کنید.
انواع افسردگی: درک بهتر و راه‌های مدیریت آن: افزایش روزافزون آگاهی در مورد مشکلات روانی، به ویژه افسردگی، به ما این امکان را می‌دهد که این بیماری را به طور مؤثرتری شناسایی و مدیریت کنیم.
این اختلال به عنوان یکی از مهم‌ترین اختلالات روانی، شامل انواع متفاوتی است که هر یک نیاز به شناخت ویژه داشته و روش‌های درمان افسردگی بنا به تشخیص نوع آن شکل‌های متفاوتی دارد. در ادامه مطلب درمان افسردگی، به بررسی انواع افسردگی و ویژگی‌های آنها خواهیم پرداخت.

الف) افسردگی اساسی یا شدید: (Major Depressive Disorder) تعریف و نشانه‌ها:
افسردگی شدید به حالتی گفته می‌شود که فرد به مدت طولانی احساس ناراحتی، بی‌علاقگی و ناامیدی داشته باشد. نشانه‌های این نوع افسردگی شامل خواب‌آلودگی یا بی‌خوابی، تغییرات در اشتها، خستگی مفرط، تمرکز ضعیف، و افکار خودکشی است.
مدت و شدت:
افسردگی اساسی می‌تواند هفته‌ها یا ماه‌ها به طول انجامد و در صورت عدم درمان ممکن است شدت این وضعیت افزایش یابد. این نوع افسردگی می‌تواند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد.
روش‌های درمان:
درمان افسردگی اساسی معمولاً شامل روان‌درمانی، داروهای ضدافسردگی، و تغییرات در سبک زندگی می‌باشد. ترکیبی از این روش‌ها می‌تواند مؤثرترین نتیجه را به ارمغان آورد.

ب) افسردگی مداوم یا دیستایمیا (Persistent Depressive Disorder)
شرح وضعیت:
افسردگی مداوم یا دیستایمیا به افسردگی خفیف‌تر و طولانی‌مدت اشاره دارد که ممکن است سال‌ها ادامه یابد.
تفاوت‌ها با افسردگی عمده:
تفاوت اصلی بین افسردگی مداوم و افسردگی عمده در شدت و مدت زمان علائم است. در حالی که افسردگی اساسی شدیدتر و دوره‌ای است، دیستایمیا نشانه‌های خفیف‌تری دارد که به مدت طولانی‌تری ادامه پیدا می‌کند.
 چگونگی مدیریت و درمان:
درمان این نوع افسردگی مطمئناً نیاز به زمان بیشتری دارد و می‌تواند شامل روان‌درمانی، داروهای ضدافسردگی و همچنین تکنیک‌های مدیریت استرس باشد.

پ) افسردگی موقت (Situational Depression)
 دلایل بروز:
افسردگی موقت ناشی از رویدادهای زندگی قابل توجه مانند مرگ عزیزان، طلاق یا دشواری‌های شغلی است.
تأثیر رویدادهای زندگی بر افسردگی موقت:
این نوع افسردگی به وضوح با تغییرات زندگی مرتبط است و معمولاً با گذشت زمان و سازگاری فرد با وضعیت جدید از بین می‌رود.
روش‌های مقابله و درمان:
درمان چنین افسردگی‌ای معمولاً شامل مشاوره و حمایت عاطفی است. همچنین، تکنیک‌هایی مانند روش‌های مدیریت استرس و تمرکز بر خودمراقبت نیز مؤثر هستند.

س) افسردگی پس از زایمان: (Postpartum Depression)
نشانه‌ها و علائم:
این نوع افسردگی معمولاً در مادران جدید طی چند هفته پس از زایمان بروز می‌کند و شامل احساس ناراحتی شدید، افکار خودکشی، و بی‌علاقگی به نوزاد می‌باشد.
تأثیر بر مادر و کودک:
افسردگی پس از زایمان می‌تواند تأثیرات منفی بر رشد و توسعه کودک داشته باشد و همچنین بر روی روابط مادر و کودک تأثیر بگذارد.
راهکارهای پیشگیری و درمان:
پیشگیری شامل مشاوره قبل از زایمان و بعد از زایمان و نیز دارودرمانی در صورت لزوم می‌باشد.

د) افسردگی فصلی: (Seasonal Affective Disorder یا SAD)
توضیح و علل:
افسردگی فصلی به نوعی افسردگی اطلاق می‌شود که با تغییر فصل‌ها به ویژه در فصل‌های سردتر رخ می‌دهد. این نوع افسردگی به دلیل تغییرات در نور طبیعی روز و ریتم روزانه بدن ایجاد می‌شود.
نشانه‌های افسردگی فصلی:
علائم این نوع افسردگی شامل خواب‌آلودگی بیش از حد، خستگی، و افزایش اشتها به ویژه برای کربوهیدرات‌ها می‌باشد.
روش‌های درمانی (مانند نوردرمانی)
نوردرمانی یکی از روش‌های مؤثر در درمان افسردگی فصلی است که به کمک نور مصنوعی این اختلال را کاهش می‌دهد. سایر درمان‌ها می‌توانند شامل مشاوره و دارودرمانی باشند.

م) افسردگی مانیک یا دوقطبی: (Bipolar Disorder)
تعریف و شناسایی دوره‌های افسردگی و شیدایی: اختلال دوقطبی شامل دوره‌هایی از افسردگی شدید و شیدایی است. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است به طور ناگهانی از حالت افسردگی به شیدایی تغییر وضعیت دهند.
نیاز به مدیریت بلندمدت:
مدیریت این اختلال نیازمند پیگیری مداوم و درمان مناسب است تا کیفیت زندگی فرد بهبود یابد
چالش‌های درمان: چالش‌های درمان شامل شناسایی درست زمان و مکان درمان مناسب، کنترل عوارض جانبی داروها و نیاز به حمایت اجتماعی است.
تعریف افسردگی غیرمعمول (آتیپیک)
افسردگی غیرمعمول، که به عنوان افسردگی آتیپیک نیز شناخته می‌شود، نوعی از افسردگی است که با علائم خاص و منحصر به فرد خود شناسایی می‌شود.
نشانه‌ها و علائم: این نوع افسردگی معمولاً با ویژگی‌هایی نظیر افزایش اشتها، خواب زیاد و حساسیت بالا به انتقادات مشخص می‌شود. افراد مبتلا به افسردگی آتیپیک ممکن است به راحتی تحت تأثیر نظرات دیگران قرار بگیرند و احساس کنند که انتقادات به شدت بر روحیه آن‌ها تأثیر می‌گذارد.
روش‌های درمان:
روش‌های درمان افسردگی غیرمعمول می‌تواند شامل استفاده از داروهای ضدافسردگی و روان‌درمانی باشد. داروهای ضدافسردگی، به ویژه از نوع مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIمی‌توانند به بهبود علائم کمک کنند.

همچنین، روان‌درمانی، به ویژه درمان شناختی-رفتاری، می‌تواند به فرد کمک کند تا الگوهای تفکر منفی را شناسایی و تغییر دهد و مهارت‌های مقابله‌ای بهتری را یاد بگیرد.

این نوع افسردگی شامل علائم روانپریشی نظیر توهمات و هذیان‌هاست.

تعریف افسردگی سایکوتیک:
نشانه‌ها و علائم: افرد مبتلا به افسردگی سایکوتیک علاوه بر علائم افسردگی، ممکن است تجربیات غیر واقعی داشته باشد.
درمان این نوع افسردگی نیازمند ترکیبی از روان‌درمانی و داروهای ضدروان‌پریشی است.

روش‌های درمان:
ی) اختلال ملال پیش از قاعدگی (PMDD)
تعریف و شناسایی دوره‌های ملال پیش از قاعدگی
این اختلال شامل علائم شدید جسمی و روانی قبل از قاعدگی است که کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تأثیر بر خلق و خو: علائم می‌توانند شامل تغییرات خلق و خو، تنش، و اضطراب شدید باشند.
نشانه‌ها و علائم: این نشانه‌ها معمولاً در طی روزهای نزدیک به قاعدگی بروز می‌یابند و می‌توانند تأثیر زیادی بر فرد بگذارند.
بسته به نوع افسردگی، هر فرد نیاز به روش‌های درمان افسردگی مخصوص به خود را دارد.

آگاهی از انواع افسردگی و نشانه‌های آن به ما کمک می‌کند تا بتوانیم هرچه سریع‌تر در جهت درمان و بهبود روحیه فردی خود و دیگران اقدام کنیم.
در مجموع، همواره توصیه می‌شود که در صورت مواجهه با علائم افسردگی، به یک متخصص روان‌شناس یا روان‌پزشک مراجعه کنید. برای آشنایی بیشتر با انواع افسردگی و علائم و نشانه‌های آن به مقاله انواع افسردگی مراجعه کنید.
تشخیص افسردگی: ضرورت‌ها و ابزارهای ارزیابی: افسردگی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است که تأثیرات عمیقی بر روی روحیه، افکار و رفتار فرد دارد. تشخیص و بعد از آن درمان افسردگی نیازمند رویکردی چند بعدی و متناسب با شرایط و نیازهای خاص هر فرد است.
در این راستا، ارائه پرسشنامه‌ها و چک‌ لیست‌های استاندارد به‌عنوان ابزاری مؤثر برای ارزیابی شدت افسردگی و علائم آن شناخته می‌شوند. به‌ویژه، پرسشنامه افسردگی بِک و پرسشنامه افسردگی کودکان، از جمله ابزارهای مهم مورد استفاده در این زمینه هستند.
اهمیت ارزیابی استاندارد:
تست افسردگی بک (BDI) یا یا «پرسشنامه افسردگی کودکان» به‌عنوان یکی از معتبرترین و پرکاربردترین ابزارهای ارزیابی شناختی اختلال افسردگی در دنیا شناخته می‌شود. این پرسشنامه شامل مجموعه‌ای از پرسش‌ها است که به فرد این امکان را می‌دهد، تا تغییرات هویتی و روحی خود را در یک بازه زمانی خاص شناسایی کند.
با این حال، به‌منظور دستیابی به یک تشخیص دقیق از افسردگی، ضروری است که این ابزار به‌تنهایی مورد استفاده قرار نگیرد. در بسیاری از موارد، ترکیب آن با روش‌های دیگر مانند مصاحبه بالینی و ارزیابی‌های دیگر می‌تواند به درک بهتری از وضعیت روانی فرد کمک کند.
استفاده از روش‌های تکمیلی:
به منظور اطمینان از تشخیص صحیح و کامل افسردگی، می‌توان از مصاحبه‌های نیمه‌ساختار یافته و ابزارهای دیگر مانند پرسشنامه بچه‌گانه (کیدی) و مصاحبه بالینی DSM نوع ۳ (SCID) استفاده کرد.
این روش‌ها نه تنها امکان جستجوی دقیق‌تر علائم افسردگی را فراهم می‌آورند، بلکه به متخصصان این اجازه را می‌دهد که ابعاد بیشتری از مشکلات عاطفی و روانی فرد را شناسایی کنند و در نتیجه، برنامه درمانی مؤثرتری را طراحی نمایند.
مهرطلبی و ارتباط آن با افسردگی: یکی از عواطف پیچیده که ممکن است به تشخیص افسردگی ارتباط داشته باشد، مهرطلبی (از خودگذشتگی) است. این ویژگی، در صورتی که از تعادل خود خارج شود، به یک الگوی خودتخریبی تبدیل می‌شود.
مهرطلبی می‌تواند به‌عنوان بخشی از هویت فرد در نظر گرفته شود، اما وقتی که تلاش برای جلب محبت و تأیید دیگران به یک نیاز دائمی و وسواس تبدیل شود، ممکن است به بروز علائم افسردگی منجر شود.
بسیاری از افراد مبتلا به افسردگی، با احساس نفرت و ترس از خود دست و پنجه نرم می‌کنند که این امر می‌تواند به تشدید علائم افسردگی منجر شود.
به طور کلی باید گفت که تشخیص و به دنبال آن درمان افسردگی یک فرایند پیچیده و چندبعدی است که به دقت و دلسوزی نیاز دارد. ترکیبی از ابزارهای استاندارد، مصاحبه‌های بالینی و ارزیابی‌های مکمل، می‌تواند به متخصصان کمک کند تا تصویری کامل و شفاف از وضعیت روانی فرد به‌دست آورند.
توجه به مهرطلبی و ارتباط آن با افسردگی می‌تواند به درک عمیق‌تری از ریشه‌های این اختلال کمک کند و در نهایت، به طراحی برنامه‌های درمانی کارآمدتری منجر شود.
در نتیجه، هر فردی باید به عنوان یک موجود منحصر به فرد در نظر گرفته شود و نظرات و تجربیات او در فرایند تشخیص و درمان اهمیت ویژه‌ای دارد.