محسن عباسی‌فرد گزارشگر پایگاه تحلیلی- خبری درسانیوز؛ اولین سفر سیدعباس عراقچی به عربستان سعودی؛ لبنان در انتظار حل مسائل
هر گاه روابط تهران – ریاض خوب بوده از بیروت هم خبرهای خوبی به گوش رسیده است. همین اتفاق درباره یمن هم رخ داد و معجزه روابط خوب دو کشور را می توان در آتش بس یمن دید.
سیدعباس عراقچی وزیر خارجه ایران برای اولین بار امروز چهارشنبه راهی عربستان سعودی شد و با مقامات ارشد سعودی دیدار و گفتگو می‌کند.
سخنگوی وزارت خارجه ایران (اسماعیل بقایی) درباره این سفر در توییتر و به زبان عربی نوشت: “عراقچی وزیر امور خارجه، در چارچوب رایزنی‌های دیپلماتیک و هماهنگی جمهوری اسلامی ایران با کشورهای منطقه برای توقف نسل‌کشی و حملات اسرائیل و کاهش آلام برادران و خواهرانمان در غزه و لبنان امروز به پادشاهی عربستان‌سعودی سفر خواهد کرد.
نسل کشی و تجاوز باید متوقف شود. ایران مصمم به تقویت روابط با همسایگان خود برای تضمین ثبات و امنیت و توسعه همکاری‌های اقتصادی به‌گونه‌ای است که در خدمت همه مردم منطقه باشد”.
روابط دو جانبه
ایران و سعودی را دو بال جهان اسلام می دانند. دو قدرت منطقه ای که نمی توانند یکدیگر را از بازی حذف کنند اما می توانند به شدت به یکدیگر آسیب بزنند. پس به سود دو طرف است که رابطه میان خود را مدیریت و کم آسیب کنند.
عادی‌سازی روابط ایران – عربستان سعودی در دولت سابق و با میانجیگری چین و مذاکرات در عالی ترین سطح از نمایندگان رهبران دو کشور انجام شد و حالا دولت فعلی این میراث را در اختیار دارد.
بررسی روابط ایران و سعودی در چند ماه اخیر نشان می‌دهد مقامات کشور با وجود اختلافات جدی تلاش می‌کنند رابطه دوجانبه را مدیریت کنند و از سطح تنش‌ها و اختلافات بکاهند.
عربستان سعودی برای اجرای برنامه اقتصادی چشم‌انداز ۲۰۳۰ خود نیازمند آرامش و کاهش است. در مقابل ایران تلاش می‌کند در نزاع با امریکا و اسرائیل، عربستان سعودی را از دشمنان خود دور و حداقل به جایگاه بی‌طرف سوق دهد.
چشم‌انداز ۲۰۳۰ سعودی بر پایه قطع وابستگی این کشور به درآمدهای نفتی از طریق جهش درآمدهای بخش‌های غیرنفتی است. بخش‌هایی که قطعا از ناامنی و تنش در منطقه آسیب می‌بینند.
رابطه با عربستان سعودی بیش از رابطه با یک کشور است بلکه طیفی از کشورها را شامل می‌شود. تهران برای تضمین داشتن رابطه خوب با کشورهای عربی منطقه نیازمند مدیریت رابطه خود با ریاض است. ضمن اینکه دولت سعودی از توانایی آسیب زدن به روابط ایران با طرف‌های مختلف منطقه‌ای و جهانی برخوردار است.
ایران و عربستان سعودی درباره بحران‌های غزه و لبنان دارای مواضع متفاوت و حتی متعارض هستند. ایران در فلسطین از حماس حمایت می‌کند. عربستان سعودی علیه حماس است و از تشکیلات خودگران فلسطین پشتیبانی و تأیید می‌کند.
درباره فلسطین ایران خواهان حذف اسرائیل و ایجاد دولت فلسطین در سراسر سرزمین تاریخی فلسطین است. در مقابل عربستان سعودی ارائه دهنده طرح صلح عربی در قالب طرح دو دولت است. یعنی پذیرش همزیستی و وجود دو کشور دولت فلسطین در کنار اسرائیل است.
در لبنان، ایران از حزب‌الله حمایت می‌کند و عربستان سعودی از جناح مقابل. در دیگر مسائل خاورمیانه هم وضعیت همین گونه است.
ایران از دولت حوثی‌های یمن حمایت می‌کند و عربستان سعودی از دولت عدن یمن. با این حال رایزنی‌ها و دیدارهای مقامات دو کشور در سه سال اخیر نشان می‌دهد این دو قدرت منطقه‌ای تصمیم گرفته‌اند با وجود همه اختلافات و تعارض منافع، از طریق گفتگو و رایزنی، اختلافات خود را مدیریت و ظهور تعارض‌ها خودداری کنند.
نشانه آن را هم باید سکوت مقامات دو کشور و خودداری از موضع‌گیری علیه یکدیگر در جنگ غزه و بحران لبنان دانست. برخلاف گذشته که عربستان سعودی به شدت از حماس و حزب‌الله انتقاد می‌کردند و مقامات ایرانی هم سعودی‌ها را مقصر می‌دانستند.
نزاع ایران – اسرائیل
نزاع ایران و اسرائیل یکی دیگر از موضوعات مورد بحث در گفتگوی مقامات ایران و سعودی خواهد بود. سعودی‌ها تاکنون در این نزاع، خود را کنار کشیده‌اند و از هر گونه اظهارنظر یا رفتاری علیه یک طرف خودداری کرده‌اند. این نزاع با هر نتیجه‌ای و در هر شرایطی به سود عربستان سعودی است.
حملات موشکی ایران به اسرائیل به سود ریاض است زیرا فشارها بر تل آویو را افزایش می‌دهد. همزمان مقامات سعودی معتقدند نزاع ایران – اسرائیل و حملات موشکی از ایران علیه اسرائیل و تهدیدات اسرائیل برای واکنش به ایران می تواند به مهار دو طرف به سود عربستان منتهی شود. گرچه تبعات ناامن شدن و جنگی شدن فضای منطقه، به عربستان سعودی هم خواهد رسید.
رویترز هم به تازگی به نقل از یک مقام ایرانی خبر داد تهران به کشورهای جنوب خلیج فارس درباره هر گونه همکاری آنها با اسرائیل در حمله احتمالی اسرائیل به ایران هشدار داده است.
از جمله اینکه این کشورها بخواهند حریم هوایی و آسمان خود را در اختیار جنگنده‌های اسرائیلی قرار بدهند. این خبر رویترز می‌گوید مقامات ایرانی از مسوولان ۶ کشور جنوب خلیج فارس خواسته‌اند اگر از تهران در برابر اسرائیل حمایت نمی‌کنند حداقل بی‌طرف بمانند.
مقامات اسرائیلی درباره گزینه ها و احتمالات واکنش به حمله موشکی ایران صحبت می‌کنند و این موضوع نقش احتمالی جنوب خلیج فارس را در این واکنش، بحث برانگیز کرده است. اسرائیل با ۲ کشور امارات و بحرین رابطه رسمی و دیپلماتیک دارد. همچنین با عمان، قطر و عربستان سعودی ارتباطات غیررسمی دارد.
ایران در نزاع فعلی با اسرائیل و درگیری‌های مختلف میان دو طرف، نیاز دارد ۶ کشور جنوب خلیج فارس را در کنار خود داشته باشد یا حداقل این کشورها بی‌طرف بمانند. در نتیجه هر گونه تنش در روابط با عربستان سعودی، به معنی هل دادن جنوب خلیج فارس به سمت اسرائیل خواهد بود و تهران خواهان چنین چیزی نیست.
وضعیت لبنان
اگر نگوییم مهمترین حتما یکی از مهمترین پرونده‌های مورد گفتگو میان وزیران خارجه ایران و عربستان سعودی، وضعیت لبنان است. عراقچی خود نیز به تازگی از سفر به بیروت بازگشته است. سفری که باعث شد از نزدیک شاهد شرایط جنگی این کشور باشد.
لبنان در یک ماه اخیر شاهد اتفاقات مهمی بود. از ترور سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان قدرتمندترین چهره لبنان و جانشین احتمالی اش هاشم صفی‌الدین تا حملات هوایی و زمینی ارتش اسرائیل به لبنان و آوارگی نزدیک به ۱.۵ میلیون نفر از شهروندان این کشور در اثر جنگ.
لبنان از قبل هم با مسائل مختلفی روبه رو بود و هست و مهمترین آن فعلاً ناتوانی احزاب لبنانی در انتخاب رئیس جمهوری جدید و نخست وزیر جدید است.
لبنان فعلی نه رئیس جمهوری دارد و نه نخست وزیر. در “قصر بعبدا”، صندلی ریاست جمهوری خالی است و در کاخ نخست وزیری (سرای الحکومی) هم یک نخست وزیر موقت، پشت‌میز است.
“نجیب میقاتی” نخست وزیر فعلی بعد از استعفا، به صورت موقت و تا انتخاب نخست وزیر جدید در پسمت خود باقی است و همزمان وظایف ریاست جمهوری را هم برعهده گرفته است.
مشکل اینجاست که انتخاب رئیس جمهوری در لبنان تنها با اجماع طیف‌های مختلف جامعه لبنان و اکثریت رای اعضای پارلمان صورت می‌گیرد. تاکنون هر جناح سیاسی لبنان بر گزینه خود اصرار دارد و دو جناح نمی توانند به گزینه مشترک برسند.
دو کشور ایران و عربستان سعودی، مهمترین بازیگران خارجی در صحنه داخلی لبنان هستند. لبنان به مانند شرکت سهامی خاص است و سهامداران اصلی آن را باید ایران و عربستان سعودی و در رتبه بعدی، فرانسه و امریکا و سوریه دانست.
در دهه‌های اخیر هر گاه روابط تهران – ریاض خوب بوده از بیروت هم خبرهای خوبی به گوش رسیده است. عکس آن را هم بارها در ۲۰ سال اخیر دیده‌ایم.
همانگونه که هماهنگی ایران و عربستان سعودی درباره شرایط یمن نتیجه بخش بود و این کشور بیش از سه سال که از شرایط جنگ داخلی و خون‌ریزی خارج شده است.
حل مشکلات سیاسی لبنان منوط به توافق ایران – سعودی است. لبنان از جامعه چند بخشی تشکیل شده است. حزب‌الله مهمترین گروه شیعه در راس جناح ۸ مارس و حزب سنی المستقبل در راس جناح ۱۴ مارس قرار دارند.
تهران و ریاض می‌توانند از نفود و تاثیرگذاری خود بر احزاب شیعه و سنی لبنان استفاده کنند و آنها را به تصمیم گیری مشترک برسانند.
بعد از ترور سیدحسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان، سران سیاسی لبنان درباره ازسرگیری مذاکرات برای انتخاب رئیس جمهوری جدید توافق کردند. صحنه سیاسی لبنان نشانه‌هایی از عقب نشینی همه طرف‌ها از موضع سرسختانه خود دارد.
شیخ نعیم قاسم معاون دبیرکل حزب‌الله لبنان هم به تازگی در پیام تصویری امادگی این گروه را برای آتش بس با اسرائیل اعلام کرد. برخلاف گذشته، اشاره‌ای به شرط آتش بس در غزه دیده نمی‌شود.
ایران به دنبال توقف حملات اسرائیل به لبنان و بازگشت آوارگان لبنانی به خانه است تا شرایط برای ثبات سیاسی در این کشور فراهم شود و حزب الله لبنان نیز بتواند به بازیابی و بازسازی داخلی بپردازد.
