محسن عباسی‌فرد سردبیر پایگاه تحلیلی- خبری درسانیوز؛ ۳ اشتباه وزارت خارجه در تکذیب خبر دیدار ماسک
وزارت خارجه ایران خبر نیویورک‌تایمز درباره دیدار ایلان ماسک و سفیر ایران در سازمان ملل را تکذیب کرد. شرایط این تکذیب با انتقاداتی روبه رو شد اما عباس عراقچی وزیر خارجه به دفاع پرداخت. این انتقادات قابل طرح هستند:
۱. عباس عراقچی وزیر خارجه گفت که در روز نخست انتشار خبر دیدار ماسک، در وزارت خارجه آن را خبر غیرمهم تشخیص دادند که ارزش پاسخگویی ندارد. در صورتی که خبر فوق‌العاده مهم بود. هم رسانه منتشر کننده یعنی نیویورک‌تایمز مهم است و هم جمعه و شنبه رسانه‌های مهم جهان آن را بازنشر و درباره آن تحلیل و تفسیر و گزارش منتشر کردند.
ناتوانی در تشخیص خبرهای مهم از غیرمهم و خبرهای نیازمند پاسخ و تکذیب از دیگر خبرها، وضعیت مناسبی نیست.
ایلان ماسک و سفیر ایران در سازمان ملل متحد
۲. عباس عراقچی خبر دیدار ماسک را شایعه می‌داند. در حالی که شایعه نیست. شایعه خبر بدون منبع معتبر است. در حالی که خبر ماسک منبع معتبر داشت. یعنی روزنامه نیویورک‌تایمز، خبرگزاری آسوشیتدپرس و شبکه تلویزیونی سی بی اس.
۳. وزارت خارجه زمان طلایی تکذیب را از دست داد. هر تکذیب با فاصله بیشتری انجام شود از باورپذیری آن کاسته می شود. از ساعت حدود ۱ یک بامداد جمعه که خبر در نیویورک‌تایمز منتشر شد تا ظهر شنبه ساعت ۱۳:۳۲ که ایرنا به نقل از سخنگوی وزارت خارجه ایران، خبر دیدار ماسک را تکذیب کرد ۳۶ ساعت فاصله وجود دارد. وزارت خارجه باید حداکثر در ۶ ساعت اول بعد از انتشار خبر ، تکذیب می‌کرد. دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل می‌توانست بعد از انتشار خبر دیدار ماسک در نیویورک‌تایمز، خبر را تکذیب کند اما نکرد و تا امروز هم تکذیب تکذیب نکرد.
روز جمعه دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل در واکنش به خبر ایلان ماسک، واکنش نشان نداد اما به خبر رسانه های آمریکایی درباره پیام دولت ایران به امریکا درباره تعهد به عدم ترور دونالد ترامپ، واکنش نشان داد.
دفتر نمایندگی ایران گفت: “ما درباره جزئیات پیام‌های رسمی مبادله شده میان دو کشور بیانیه علنی منتشر نمی‌کنیم. جمهوری اسلامی ایران همواره تعهد خود به دنبال کردن ترور شهید سلیمانی از طریق مسیرهای رسمی و قضایی، و همزمان پایبندی کامل به اصول شناخته شده قوانین بین‌المللی را اعلام کرده است”. این واکنش در کنار سکوت جمعه وزارت خارجه به نوعی تأیید خبر دیدار ایلان ماسک بود. سکوت وزارت خارجه در جمعه، تأیید مستقیم این خبر بود.
به شرط واقعیت، هرچه تکذیب سریع تر باشد تأثیرگذاری و باورپذیری بیشتری دارد. ضمن اینکه باید برای افزایش باور پذیری، متن تکذیب باید ارزش افزوده داشته باشد. یعنی به هنگام تکذیب، اطلاعاتی را ارائه کند که مخاطب نسبت به تکذیب، قانع شود.
به عنوان مثال و در صورت امکان، چون گفته شده بود دیدار ایلان ماسک و سفیر ایران در سازمان ملل متحد در روز دوشنبه انجام شده دفتر نمایندگی، برنامه روز دوشنبه سفیر ایران را منتشر می‌کرد.
تکذیب با فاصله زیاد وزارت خارجه، باعث شد جدا از واقعیت ماجرا و اینکه واقعاً دیدار برگزار شده یا نشده، این تصویر در ذهن اکثراً مخاطبان ایرانی شکل بگیرد که بله دیدار انجام شده و تکذیبیه نادرست است.
نکته اول: درباره اینکه آیا دیدار ماسک با سفیر ایران در سازمان ملل رخ داده یا نداده است؛ خبرنگار بیرونی و ناظر نمی‌تواند قضاوت کند؛ باید بی‌طرف بماند و تنها مواضع طرف‌های مختلف را بازگو کند چون ابزاری برای بررسی و راستی آزمایی ادعاهای هر طرف ندارد. نیویورک‌تایمز و آسوشیتدپرس می‌گویند رخ داده؛ وزارت خارجه ایران می‌گوید رخ نداده و ایلان ماسک سکوت کرده.
نکته دوم: موضوع فقط خبر دیدار ماسک و سفیر ایران و تکذیب آن نیست. موضوع اصلی این است نگاه نادرست به موضوع اطلاع‌رسانی و رسانه‌ها، احتمال تکرار اشتباه و خطا را در آینده تقویت می‌کند و تکرار اشتباه، از موضوع عادی، مسئله غیرعادی می‌سازد.
