عضو اتاق بازرگانی مخالفت «دهقان دهنوی» با سامانه نیما را دست‌کم گرفتن سیاست‌های حکمران ارزی دانست: بانک مرکزی تقوای سرکوب نکردن نرخ ارز را ندارد

محسن عباسی‌فرد گزارشگر تارنمای تحلیلی‌- خبری درسانیوز؛ بانک مرکزی تقوای سرکوب نکردن نرخ ارز را ندارد.

بعد از بحران‌های ایجاد شده در پی خروج آمریکا از برجام در سال ۹۷، دخالت دولت در امور مختلف از جمله تجارت هم بیشتر شد، اما حال بعد از ۶ سال، دولتمردان ادعای کاهش این دخالت را دارند.

روز گذشته، رئیس سازمان توسعه تجارت در نشست با بازرگانان بخش خصوصی موافقت خود را با تجارت آزاد اعلام کرد و گفت: برای توسعه تجارت باید به این باور برسیم که تولید رقابت‌پذیر می‌تواند به این امر منتهی شود، ما به دنبال تجارت آزاد هستیم و یکی از اولین تجربه‌های ما در تجارت آزاد دارد با اوراسیا رقم می‌خورد. محمدعلی دهقان دهنوی همچنین مخالفت خود را با ارز نیما اعلام و تاکید کرد: در تلاشم هم صادرکنندگان و هم واردکنندکان از این سیستم خارج شوند و تلاشی برای تامین ارز بازرگانان از این سامانه نمی‌کنم.

چندی پیش نیز وزیر اقتصاد مخالفت خود را با دونرخی بودن ارز اعلام کرده و گفته بود که نرخ ارز نیما باید به نرخ ارز بازار آزاد نزدیک شود. به نظر می‌رسد دولتمردان در پی تغییر سامانه‌های ارزی هستند، اما جایگزین این سیستم‌ها باید چگونه باشد؟

دست‌کم گرفتن قدرت سیاست‌های اشتباه دستگاه‌های دیگر، به خصوص بانک مرکزی

یک عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، در ابتدا با عنوان اینکه خبرهای مشروح و مفصل از نشست رئیس سازمان توسعه تجارت ندیده است، اظهار کرد: در عین اینکه صددرصد با نظرات ایشان موافقم ولی به نظرم، ایشان به عنوان یک نفر در سیستم تجاری کشور شاید یک مقدار درباره این اظهارات تعجیل کردند و قدرت سیاست‌های اشتباه دستگاه‌های دیگر، و به خصوص بانک مرکزی، را دست کم گرفتند.

آرش علوی با تاکید بر اینکه اگر بحث منافع ملی و عقلانیت بود خیلی وقت پیش مشکل تعهدات ارزی و تجارت آزاد حل شده بود، تصریح کرد که دست کم گرفتن این موضوع برای یک مدیر رده بالا می‌تواند در اجرا مشکلاتی به وجود آورد اما با منطق این صحبت‌ها و مخالفت شدید ایشان با نظام چندنرخی ارزی به شدت موافقم.

او افزود: تجارت آزاد به این آسانی نیست و الزامات بسیاری دارد، یکی از الزامات آن اینست که قیمت‌گذاری‌ها و تعرفه‌گذاری‌های خلق‌الساعه سلیقه‌ای یا غیرموجه نداشته باشیم، اما اقتصاد ما پر از این تعرفه‌گذاری‌ها، ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های یک‌شبه است.

این فعال اقتصادی درباره دیگر الزامات تجارت آزاد گفت: یکی دیگر از الزامات تجارت آزاد اینست که دخالت دولت در امور کم شود. اکنون دولت غیر از بحث محدودیت‌ها و تعرفه‌ها، خود را صاحب سبک و دانش می‌داند و تشخیص می‌دهد چه کالاهایی ضروری، لوکس، ممنوع و … است و این سیاست بحث تجارت آزاد را از بین می‌برد.

علوی با اشاره به اینکه چالش‌های انتقال پول و تحریم‌ها بر تجارت آزاد تاثیر می‌گذارد، تاکید کرد: اینکه بگوییم وضعیت الان نمی‌تواند بهتر شود غلط است و قطعا می‌توان بهتر شد. آنقدر در تجارت خارجیمان مشکل داریم که جا برای رفع اشتباهات و پیشرفت هم زیاد است.

سرکوب قیمتی در اولویت حکمران ارزی است

او درباره مخالفت رئیس سازمان توسعه تجارت با سامانه نیما عنوان کرد: به نظر من خیلی این اظهارنظر مبتنی بر واقعیت نیست و مخالفت سازمان کاری را حل نخواهد کرد. متاسفانه فکر مسموم پشت نیما، پدیده‌های مشابه را در قوانین کشور نفوذ داده. از سوی دیگر نیما یک سیاست اشتباه جاافتاده‌، محکم و غیراصولیِ ریشه دوانده در ساختار اقتصاد کشور، بانک مرکزی و ذهن مدیران بانک مرکزی است. نکته دیگری هم دارد و باید آلترناتیو و جایگزینی برای این سیستم

ارائه شود.

این عضو اتاق بازرگانی ادامه داد: مشکل ما از روز اول با سامانه نیما و تمام سامانه‌های بانک مرکزی، و اکنون هم مرکز مبادله، اینست که جامعه تجاری و فعالان اقتصادی اعتماد و اعتباری برای حرف و قول بانک مرکزی قائل نیست و این وعده که بانک مرکزی دخالت نکند شعاری بیش نیست. تجربه هم نشان داده که بخش خصوصی در تمام موارد فوق درست گفته است و بانک مرکزی و تفکر ۶ سال گذشته هدفی جز سرکوب قیمت ارز ندارد.

علوی با یادآوری اینکه نرخ نیما از روز اول یک نرخ دستوری دستکاری شده است، تصریح کرد: متاسفانه اولویت حکمران ارزی فقط سرکوب ارز است و به همین دلیل اگر یک ابزار قدرتمند در دستش باشد، نمی‌تواند جلوی این وسوسه را بگیرد که وقتی اتفاقی می‌افتد، بر سر قیمت نکوبد.

سامانه نیما از روز اول باعث بدبختی و بیچارگی بوده است

او با تاکید بر اینکه سامانه نیما از روزی که آمده فقط باعث بدبختی و بیچارگی شده است، اما بانک مرکزی از فتح‌الفتوحات آن می‌گوید، بیان کرد: نکته اصلی که درباره ارز نیما همیشه محل بحث بوده، قیمت آن است. اگر به مکانیسم‌های مقطعی که همین نیما با تمام معایبش نزدیک به قیمت بازار آزاد معاملات می‌شد نگاه کنیم، می‌بینیم که به هرحال تجار و صراف به صورتی با آن کار می‌کردند و اجباری هم احساس نمی‌کردند زیرا فکر می‌کردند مجموع مضرات آن کمتر از مزایای آن است و از آن استفاده می‌کردند. مثال بارز آن معاملات روپیه در نیما در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ است که قیمت بازار ازاد و یا حتی بالاتر معامله می‌شد. اما این رویه را هم بانک مرکزی و وزارت صمت سرکوب و عقیم کردند. مشکل اصلی در نیما نیست، در تفکر پشت نیما و مداخله است.

این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان اینکه ما هم مانند رئیس سازمان توسعه تجارت با سامانه نیما مخالف هستیم اما او نباید این اظهارات را به این شکل مطرح می‌کرد، اضافه کرد: ما به این دلیل مخالف هستیم که بانک مرکزی این تقوا را ندارد که وقتی قیمت ارز بالا می‌رود، جلوی خود را بگیرد و در بازار دستکاری نکند و همچنین این تقوا را ندارد که منافع تجارت کشور را بر سرکوب قیمت ارز مقدم بداند و به همین دلیل در بازار دخالت می‌کند و با دخالت، تعادل بازار به هم می‌خورد.

به گفته او، رئیس سازمان تجارت نمی‌تواند مثل ما با این ادبیات سخن بگوید و به همین دلیل شاید لازم نبود به این صورت مطرح کند و این اظهارات و مخالفت نیازمند جزئیات بیشتری است.

بانک مرکزی یک اشتباه جدید را با حرارت دنبال می‌کند

علوی در ادامه و قبل از تشریح سیستم جایگزین سامانه نیما، اظهار کرد: بانک مرکزی یک اشتباه جدید را با حرارت دنبال می‌کند و آن، مکانیسم تبادل ارز با نرخ توافقی ارز بین صادرکنندگان و واردکنندگان در مرکز مبادله طلا و ارز است که یک سیاست جدید و فاجعه است.

او با طرح اینکه اگر نمره بد بودن نیما از ۱ تا ۱۰، ۵ باشد، بد بودن این مکانیسم جدید از نمره ۱۰ حدود ۸ است، افزود: استدلال بانک مرکزی پشت این قضیه اینست که در معاملات تهاتری بین صادرکنندگان و واردکنندگان مشکلات زیاد پیش آمده. برای مثال واردکننده به صادرکننده پول داده است اما صادرکننده ارز نداده یا بالعکس و خالی‌فروشی و کلاه‌برداری اتفاق افتاده است و به همین دلیل بانک مرکزی یک سیستم بسیار پیچیده، ناکارآمد و بوروکرات را بر اساس همان تفکر اشتباه پشت نیما ۱۳۹۷ درست کرده و از طریق مرکز مبادله به اجرا گذاشته که این مشکل را برطرف کند.

این عضو اتاق بازرگانی تاکید کرد که از بانک مرکزی بابت دلسوزیش ممنونیم اما این موضوع به بانک مرکزی هیچ ارتباطی ندارد. بانک مرکزی سیاست‌گذار است، فقط سیاست درست برای تقویت تجارت و رقابت بگذارد و مسئولیتی در قبال معاملات افراد و کنش‌گر‌ها ندارد. اگر کسی سر طرف مقابلش کلاه می‌گذارد به بانک مرکزی ربطی ندارد که یک سیستمی بگذارد که از این کلاهبرداری جلوگیری کند، آن وظیفه سیستم قضایی و سایر نهادهاست.

علوی با عنوان اینکه کلاهبرداری به هرحال وجود دارد و ممکن است چند درصد محدود درگیر چنین چیزی شوند، تصریح کرد: ۹۸ درصد را گرفتار می‌کنیم که بخواهیم جلوی کلاهبرداری ۲ درصد را بگیریم. مگر اکنون چک برگشت نمی‌خورد، آیا بانک مرکزی در قبال چک‌های برگشتی احساس مسئولیت می‌کند؟ خیر نمی‌کند و اصلا به آن هم ربطی ندارد و کارش سیاست‌گذاری پولی و ارزی است. حالا اکر چک برگشتی زیاد شد باید سیستمی برای رفع مشکل چک‌ها کند؟ خیر.

او خاطرنشان کرد که این حجم از دخالت بانک مرکزی در تجارت با فلسفه کار بانک مرکزی منافات دارد.

قبل از سامانه نیما هم تجارت داشتیم

این فعال اقتصادی با یادآوری اینکه نکته اصلی در تمام سیاست‌های ارزی از سال ۹۷ تاکنون بحث قیمت ارز است، عنوان کرد که بستر جایگزینی سامانه نیما وجود دارد و تا قبل از سامانه نیما تجارت مملکت که مختل نبود.

علوی ادامه داد: بحث نیما این بود که می‌خواهیم درآمدها و مخارج ارزی را ثبت کنیم و در کشور داشته باشیم. اکنون روش‌های زیادی وجود دارد که افراد چطور همدیگر را پیدا کنند که از طریق صراف یا بانک و … باشد. این روش‌ها به بانک مرکزی ربطی ندارد. ما تا قبل از سامانه نیما تجارت داشتیم و لازم است مانند هرجای دیگر دنیا قواعد بانکی ساده و چابک طراحی بکنند و بگویند این مراحل باید برای تجارت طی شود. این حرفی است که قانونگذار و تجار می‌پذیرند و اگر می‌خواهند ارز صادرکننده را بخرند، این اطلاعات و تاییدیه‌ها باید ثبت شوند و باید در یک نصف روز و چند ساعت محدود انجام شود.

او به صراف‌ها اشاره کرد و گفت: صراف مانند هر آدم واسط دیگری، وصل کننده عرضه و تقاضا است. مکانیسم‌های عرضه و تقاضا دیگر هم وجود دارد و برای صراف‌ها نباید انحصاری به وجود بیاید و قواعد نظارتی را صراف‌ها رعایت کنند که اگر کسی خواست ارز بفروشد به صراف مراجعه می‌کند.

این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی با تصریح بر اینکه کار صراف وظیفه بانک مرکزی نیست، بیان کرد: این وسط ممکن است کلاهبرداری هم شود، نباید که تمام اقتصاد را برای کلاهبرداری فلج کنیم اما بانک مرکزی این کار را می‌کند. بانک مرکزی برای تعیین اینکه افراد چگونه در قبال صادرات خود رفتار کنند، تمام قواعد را فلج می‌کند.

خیلی از کالاها زود ممنوع می‌شوند، اما خیلی دیر آزاد

علوی با اذعان بر اینکه در یک تجارت آزاد وقتی ثبت سفارشی انجام می‌شود، تامین ارز آن به بانک مرکزی ارتباطی ندارد، تاکید کرد: در تمام دنیا حضور بانک مرکزی نامحسوس است اما حضور بانک مرکزی ایران بسیار پررنگ است به صورتی که دخالت و قیمت‌گذاری می‌کند و مدت زمان را کش می‌دهد یعنی یکی از کارهای بانک مرکزی برای تامین ارز، صف درست کردن است. وقتی ارز ندارد تجار را در صف می‌گذارد و هفته‌های طولانی طول می‌کشد که ارز بدهد. این مسائل به بانک مرکزی مربوط نیست و به همین دلیل بانک مرکزی نمی‌تواند این کار را انجام دهد و این صف‌ها را درست کرده است. هرچند این صف‌ها به دلیل ارزان بودن نرخ هم هست و اگر قیمت تعادلی بر اساس عرضه و تقاضا باشد، مردم از بازار آزاد آن را تهیه می‌کنند.

او با اشاره به اینکه مشکل ما قوانین خلق‌الساعه است و خیلی از کالاها زود ممنوع می‌شوند، اما خیلی دیر آزاد؛ در پایان خاطرنشان کرد: سیستم تجارت آزاد مناسب باید بر حسب قوانین متعارفی باشد که رشد و توسعه و رقابت را تشویق کند و دولت‌ها تنها بر اساس حقوق حاکمیتی خود، که صرفا در حد سیاست‌گذاری برای تنظیم تجارت خود است، دخالت کنند.