یادداشتی از سجاد برومند- دکترای اقتصاد و عضو هیأت علمی دانشگاه در پایگاه تحلیلی- خبری درسانیوز؛ رابرت شیلر، اقتصاددان معروف و برنده جایزه نوبل، یکی از برجسته‌ترین محققان در زمینه تحلیل رفتارهای اقتصادی و تأثیر هیجانات بر بازارهاست. او در خصوص شکل‌گیری حباب‌ها(bubble) در بازارهای مالی، نظریات مهمی دارد که به‌ویژه در کتاب معروفش با عنوان “مالیات بر جنون بازار” (Irrational Exuberance) بیان کرده است.
شیلر معتقد است که هیجانات و رفتار مردم نقش بسیار مهمی در ایجاد حباب‌های اقتصادی دارند. او تأکید می‌کند که برخلاف آنچه که در نظریه‌های اقتصادی سنتی مشاهده می‌شود (که فرض می‌کنند بازارها همیشه بر اساس اطلاعات و تحلیل‌های منطقی و بهینه عمل می‌کنند)، در واقع بازارها تحت‌تأثیر هیجانات و احساسات جمعی قرار دارند.
برخی از نکات کلیدی که شیلر در این زمینه مطرح می‌کند عبارتند از:
۱. هیجانات بیش از حد: شیلر بیان می‌کند که زمانی که افراد به طور گسترده‌ای به خرید دارایی‌ها مثل دلار ، طلا و …می‌پردازند، این رفتارها می‌توانند به شکل‌گیری حباب‌های اقتصادی منجر شوند. در این شرایط، مردم معمولاً از داده‌ها و تحلیل‌های منطقی فاصله می‌گیرند و تصمیماتشان بیشتر بر اساس احساسات و هیجانات جمعی است.
۲. اثر “جنون بازار”: شیلر از مفهوم “جنون بازار” (Irrational Exuberance) برای اشاره به حالتی استفاده می‌کند که در آن سرمایه‌گذاران به دلیل ترس از از دست دادن فرصت، دارایی‌هایی را با قیمت‌های غیرواقعی می‌خرند. این جنون باعث ایجاد فشار تقاضا و در نتیجه افزایش قیمت‌ها می‌شود.
۳. رفتار جمعی و تقلید: یکی از عوامل مؤثر در شکل‌گیری حباب‌ها، رفتار جمعی و “تقلید” است. وقتی افراد می‌بینند که دیگران در حال کسب سود هستند، تمایل به پیروی از آن‌ها پیدا می‌کنند، حتی اگر دلایل منطقی برای این تصمیمات وجود نداشته باشد. این تأثیر جمعی می‌تواند منجر به رفتارهای گروهی شود که باعث رشد سریع قیمت‌ها و در نهایت ایجاد حباب می‌شود.
۴. رسانه‌ها و شبکه‌های اطلاع‌رسانی (مثل شبکه‌های اجتماعی): شیلر همچنین به نقش رسانه‌ها و اطلاع‌رسانی عمومی در تقویت هیجانات اشاره می‌کند. در دنیای مدرن، رسانه‌ها می‌توانند نقش مهمی در ایجاد و تقویت خوش‌بینی یا بدبینی بازارها داشته باشند و تأثیر زیادی بر رفتار سرمایه‌گذاران بگذارند.
به طور کلی، شیلر معتقد است که حباب‌ها نتیجه رفتارهای غیرمنطقی و هیجانی افراد هستند که نه بر اساس تحلیل‌های منطقی بلکه بر اساس احساسات، انتظارات و جو روانی بازار شکل می‌گیرند. او بر اهمیت شناسایی و مدیریت این هیجانات تأکید دارد تا از بروز بحران‌های اقتصادی جلوگیری شود.
