محسن عباسی‌فرد گزارشگر پایگاه تحلیلی- خبری درسانیوز؛ یک‌ونیم میلیارد دلار هزینه کردیم و دریاچه در ترسالی خشک است!
محمد درویش یک فعال محیط‌زیست گفت: خشک شدن دریاچه ارومیه خودش منجر به تشدید ریزگردها با ریشه نمکی خواهد شد و این باعث می‌شود تا بخش بزرگی از اراضی کشاورزی و منابع آبی به ویژه در شرق دریاچه و در قلمرو استان آذربایجان شرقی از حیز انتفاع خارج شود. همچنین موج مهاجرت‌ها را تشدید خواهد کرد و بیماری‌های ریوی ناشی از تشدید ریزگردها و هزینه‌های درمانی را افزایش خواهد داد. تبعات محیط زیستی وحشتناکی نیز خواهد داشت به این دلیل که ما ظرفیت دریاچه را از دست خواهیم داد و تفاوت دما در شب و روز افزایش پیدا می‌کند همچنین نیاز اقلام زراعی به آب بیشتر شده و این موضوعات شرایط خشک‌تری را به منطقه تحمیل خواهد کرد که تبعات آن بسیار بسیار می‌تواند نگران کننده باشد.
تصاویر جدید از دریاچه ارومیه نشان می‌دهد که تا ۱۷ شهریور ۱۴۰۳ بخش‌های شمالی و جنوبی این دریاچه خشک شده و با پوشش نمکی سفید رنگی در تصاویر ماهواره‌ای دیده می‌شود. درست یک سال قبل در شهریور ۱۴۰۲ برای اولین بار، دریاچه ارومیه تقریباً به‌طور کامل خشک شد. این درحالی است که دریاچه در بهار ۱۴۰۳ به صورت فصلی و با بارندگی نسبتا خوب اواخر ۱۴۰۲ و ابتدای ۱۴۰۳ به صورت فصلی بخشی از آن در حدود یک میلیارد مترمکعب آبگیری شد، ولی از ابتدای تابستان امسال روند خشک شدن آن شدت گرفت و مجددا در شهریورماه به‌طور کامل خشک شد.
این درحالی است که سال آبی گذشته از نظر کارشناسان، ترسالی بی‌سابقه را پشت سر گذاشته‌ایم اما گویا اقدامات ستاد احیای دریاچه ارومیه حتی در زمان ترسالی هم باعث احیای این دریاچه نشده است تا جایی که عیسی کلانتری، رئیس اسبق سازمان محیط‌زیست در گفت‌و‌گویی اعلام کرد که «در دولت سیزدهم هیچ کاری در این باره صورت نگرفته و به عقب بازگشته‌ایم.»
البته رئیس اسبق سازمان حفاظت از محیط‌زیست و دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه ابراز امیدواری کرده است: «با توجه به اینکه پزشکیان نماینده مجلس از تبریز و به‌شدت دنبال احیای دریاچه بود، برنامه احیا ادامه پیدا کند.»
خشک شدن دریاچه ارومیه تبعات منفی محیط‌زیستی و انسانی به همراه دارد و براساس آنچه کارشناسان اعلام کرده‌اند ابتلا به بیماری‌های تنفسی، افزایش انواع سرطان و فشار خون، بیماری‌های چشمی، افزایش بیماری‌ها و مشکلات پوستی، مخاطرات روانشناختی و سقط جنین تنها بخش کوچکی از مخاطرات خشک شدن دریاچه ارومیه بر سلامت مردم منطقه و سایر مناطق کشور است.
افت سطح آب دریاچه ارومیه با وجود ترسالی بی‌سابقه!
در همین رابطه محمد درویش، فعال محیط زیست در گفت‌و‌گو با «توسعه ایرانی» گفت: حقیقت این است که ما در سال آبی ۱۴۰۳.۱۴۰۲ دوره ترسالی بی‌سابقه‌ای در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه تجربه کرده‌ایم و استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و کردستان که بخش‌هایی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه دارند در شرایط ترسالی بودند؛ اما با وجود اینکه چنین بارندگی خارق‌العاده‌ای اتفاق افتاد، درنهایت وقتی که تراز ۲۷ تیرماه ۱۴۰۳ را بررسی می‌کنیم می‌بینیم که سطح آب دریاچه ارومیه به هزار و ۲۷۰.۴۶ صدم سانتی‌متر رسیده است.
افزایش وسعت اراضی کشاورزی در دولت سیزدهم
وی ادامه داد: اگر بخواهیم این میزان تراز را مقایسه کنیم با زمانی که دولت سیزدهم آغاز به کار کرد یعنی همان ۲۷ تیرماه سال ۱۴۰۰ می‌بینیم که در آن زمان سطح تراز هزار و ۲۷۱ متر بود یعنی سطح تراز دریاچه ارومیه در طول این سه سال ۵۴ سانتی متر کاهش پیدا کرده است، تاکید می‌کنم این اتفاق با وجود یک بارندگی کم سابقه صورت گرفته است بنابراین این وضعیت به صورت آشکارا نشان می‌دهد که عملکرد دولت سیزدهم و ستاد احیای دریاچه ارومیه به ریاست استاندار آذربایجان غربی در طول این سه سال نه تنها قابل دفاع نیست بلکه واقعا باید بررسی شود که به چه دلیل چنین اتفاقی افتاده و چرا وسعت اراضی کشاورزی افزایش پیدا کرده است در صورتی که قرار بود وسعت اراضی کشاورزی در یک برنامه منظم ۱۰ ساله کاهش پیدا کند.
این فعال محیط زیست با بیان اینکه به هیچ کدام از مفاد ۲۶گانه مصوب ستاد احیای دریاچه ارومیه عمل نشده است، ادامه داد: این درحالی است که طرح انتقال آب زاب به دریاچه ارومیه نیز اجرا شد و قاعدتا باید بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ میلیون مترمکعب آبی که در دولت دوازدهم وجود نداشت در این دولت به دریاچه ارومیه اضافه می‌شد. وقتی این موارد را در کنار هم قرار می‌دهیم عمق فاجعه بیشتر خودش را نشان می‌دهد.
مردم می‌گویند که دولت توان احیای دریاچه ارومیه را ندارد
درویش در پاسخ به این سوال که خشک شدن دریاچه و نمایان شدن سطح نمکی دریاچه چه عواقب زیست محیطی و انسانی را می‌تواند به همراه داشته باشد، گفت: بدترین اتفاقی که افتاده این است که مردم ایران به این نتیجه رسیده‌اند که دولت‌ها و تمام شاکله کارشناسی آن توان احیای دریاچه ارومیه را ندارد. ۸ سال از این برنامه تحت اختیار دانشگاه صنعتی شریف به‌عنوان یکی از معتبرترین دانشگاه‌ها و دبیر اجرایی ستاد احیای دریاچه ارومیه مسعود تجریشی بود که از اساتید دانشگاه شریف است.
بیش از یک و نیم میلیارد دلار برای احیای دریاچه ارومیه هزینه کرده‌ایم
وی ادامه داد: در واقع ناتوانی دولت‌ها برای احیای دریاچه ارومیه موجی از ناامیدی و سقوط سرمایه اجتماعی ایجاد کرده است. بیش از یک و نیم میلیارد دلار هزینه کرده‌ایم و الان دریاچه ارومیه نسبت به سال ۱۳۹۲ که ستاد احیای دریاچه ارومیه کار خود را در دولت اول حسن روحانی و به ریاست عیسی کلانتری شروع کرد؛ در وضعیت بدتری قرار دارد و این بسیار بسیار امواج منفی ناراحت‌کننده‌ای از بضاعت کارشناسی و توان مدیریتی ایجاد کرده است.
وی تاکید کرد: خشک شدن دریاچه ارومیه خود منجر به تشدید ریزگردها با ریشه نمکی خواهد شد و این باعث می‌شود تا بخش بزرگی از اراضی کشاورزی و منابع آبی به ویژه در شرق دریاچه و در قلمرو استان آذربایجان شرقی از حیز انتفاع خارج شود. همچنین موج مهاجرت‌ها را تشدید خواهد کرد و بیماری‌های ریوی ناشی از تشدید ریزگردها و هزینه‌های درمانی را افزایش خواهد داد. تبعات محیط زیستی وحشتناکی نیز خواهد داشت به این دلیل که ما ظرفیت دریاچه را از دست خواهیم داد و تفاوت دما در شب و روز افزایش پیدا می‌کند همچنین نیاز اقلام زراعی به آب بیشتر شده و این موضوعات شرایط خشک‌تری را به منطقه تحمیل خواهد کرد که تبعات آن بسیار بسیار می‌تواند نگران‌کننده باشد.
هنوز هم امید برای احیای دریاچه ارومیه وجود دارد؛ اگر…
این فعال محیط‌زیست در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره اشتغال جایگزین گفت: ما باید به سمت بالفعل کردن مزیت‌های بالقوه حوضه آبخیز دریاچه ارومیه در حوزه کسب و کارهای سبز می‌رفتیم. در حوزه زیرساخت‌های گردشگری طبیعی، تاریخی و فرهنگی که پتانسیل‌های بسیار زیادی در این حوزه وجود دارد نیز باید پتانسیل‌های تجات و بازرگانی را با توجه به همجواری با کشورهای جمهوری آذربایجان، نخجوان، ارمنستان، ترکیه و کردستان عراق فراهم می‌کردیم. همچنین باید به سمت استفاده از انرژی خورشیدی می‌رفتیم کاری که در منطقه وان در ترکیه اتفاق افتاده است. در تمام روستاهای آن منطقه پنل‌های خورشیدی روی پشت بام‌هایشان قرار دارد و از فروش آن برق روستاییان تولید درآمد دارند.
درویش با بیان اینکه هنوز هم امید برای احیای دریاچه ارومیه وجود دارد، گفت: در ایران هم می‌توانستیم این کار را انجام دهیم و به ازای آن بخواهیم که تولیدات کشاورزی و گسترش زمین‌های کشاورزی را متوقف کرده و به جای آن از درآمد حاصل از فروش برق استفاده کنند کارهای زیادی می‌شد در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه انجام داد به ویژه بعد از آب دار شدن دریاچه ارومیه اگر سرمایه‌گذاری از لحاظ گردشگری به شدت افزایش پیدا می‌کرد می‌توانست خسارت کشاورزان را جبران کند. در واقع یک معادله برد برد می‌توانست تعریف شود که عملا این اتفاق نیفتاده است.
