محسن عباسی‌فرد گزارشگر پایگاه تحلیلی- خبری درسانیوز؛ صنعت پول‌ساز گردشگری در ایران به کما رفت و صنعت گردشگری در ایران در حالت کما به سر می‌برد و طرح‌های وزرای میراث فرهنگی نیز راه به جایی نبرده است.
از شیوع پاندمی کرونا تا به امروز، گردشگری ورودی کشور در حالت کما به سر می‌برد و علی‌رغم آمارهای ساختگی که گاه و بیگاه از سوی وزیر وقت میراث، نمکی بر زخم اهالی این صنعت می‌پاشید، ورود گردشگر اروپایی، امریکایی، استرالیایی و کشورهای شرق آسیا مانند ژاپن و غیره بسیار ناچیز است.
طی دهه‌های اخیر، بسیاری از کشورها توجه ویژه و سرمایه‌گذاری زیادی را در حوزه گردشگری مصروف داشته‌اند. با نگاهی به کشورهای همسایه خود نظیر ترکیه و امارات در می‌یابیم که مسئولان این کشورها ظرفیت موجود در این صنعت ارزآور را به خوبی درک کرده و در کشوری مثل امارات متحده، تا ساختن پیست اسکی در آن اقلیم گرم و مرطوب پیش رفته‌اند؛ حال آن که کشور ما از نظر داشتن جاذبه‌های گردشگری متنوع از انواع تاریخی، فرهنگی، مذهبی، ورزشی، طبیعی، تنوع جغرافیایی، ساحل، کویر، دشت، جنگل و … جزو کشورهای برتر دنیاست اما به عنوان یکی از ۱۰ کشور اول جهان در زمینه جاذبه‌های گردشگری، هنوز نتوانسته از کمترین ظرفیت خود در این زمینه استفاده کند.
در چنین شرایطی است که نگاه‌ها به ایجاد صنایع مضری چون سیمان، فولاد، معدن یا صنایع تکراری و فشار بر سرزمین دوخته می‌شود.
دیپلماسی فرهنگی
یک راهنمای گردشگری ورودی در این باره می‌گوید: متأسفانه عدم توجه به این ثروت ملی، باعث مغفول ماندن چنین ظرفیت بی‌همتایی می‌شود. به عنوان شخصی که حدود ۱۰ سال به عنوان راهنمای گردشگری ورودی در این بخش کار کرده، خاطرنشان می کنم که در صورت توجه ویژه و کارشناسانه و مسئولانه به این ظرفیت، می‌توانیم ظرف مدت کوتاهی قسمت قابل‌توجهی از اشتغال موردنیاز و بودجه کشور را تأمین کنیم.
آرمان گندمکار می‌افزاید: چند سال پیش در تحقیقی که به عمل آمد مشخص شد هر گردشگر اروپایی که به ایران می‌آید، به‌طور میانگین ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ یورو در کشورمان هزینه می کند. این رقم تخمینی جدا از خرید صنایع دستی است که گاهی چندین برابر هزینه سفر آن شخص را تشکیل می‌دهد.
متأسفم که بگویم طی دهه‌های گذشته، اقتصاد نفتی مانع از توجه به این ظرفیت بزرگ و استفاده از این ثروت ملی شده اما حال که چند سالی است دریافته‌ایم نفت، در آمدی ناپایدار و اتکای مطلق به آن ابزاری برای فشار و تهدید علیه خودمان است، وقت آن رسیده که تمرکز و توجه بیشتری به سایر ظرفیت‌های ارزآور از جمله گردشگری ورودی داشته باشیم تا با بهترین تصمیمات، شاهد بیشترین تأثیر مثبت در اقتصاد باشیم.
این راهنمای گردشگری ادامه می‌دهد: در کنار برشمردن نکات مثبت گردشگری ورودی و مواهب اقتصادی آن، اضافه کنم که یک مدل دیپلماسی فرهنگی نیز در این نوع گردشگری وجود دارد که بسیار مثبت و بااهمیت است.
طی سال‌های حضور خود در کنار توریست‌های خارجی که به کشور ما سفر کردند، شاهد این موضوع بودم که برخورد نزدیک آن‌ها با مردم و حضور هرچند کوتاه‌شان در ایران، چقدر در روشن شدن تصویر سیاه و غرض‌ورزانه‌ای که رسانه‌های خارجی در طول سال‌ها درباره ایران در ذهن مردم خود به وجود آورده‌اند، تأثیرگذار بوده و اکثر این گردشگران که عمده آن‌ها اروپایی، امریکایی و استرالیایی بودند، در پایان سفر خود اذعان داشتند به این‌که ایران واقعی، بسیار متفاوت از آن چیزی است که در تصورشان ایجاد شده بود.
به گفته اغلب آن‌ها مردم ایران، میهمان‌نواز، برخوردشان با لبخند و انسان‌دوستانه، جامعه ایران پویا و امنیت کشور و شهرها بسیار متفاوت از تصوراتشان بوده است. این همان تأثیر فرهنگی و نزدیکی بین ملت‌هاست که انجام آن در توان هیچ سیاستمداری نبوده و فقط ملت‌ها قادر به ایجاد این سطح از دیپلماسی عمومی هستند.
از ارائه آمارهای نادرست چه سود؟
گندمکار می‌گوید: ویژگی مثبت دیگری که در گردشگری وجود دارد قابلیت اشتغالزایی بالای آن است. مجموعه خدماتی که در طول سفر به گردشگر داده می‌شود، طیف وسیعی از مشاغل را در حوزه‌های مختلف مانند حمل و نقل، اقامت، صنایع دستی و غیره درگیر خود می‌کند. از این روست که می‌توان گردشگری را محرک بنگاه‌های اقتصادی مختلف مانند آژانس‌ها، مراکز اقامتی و خدماتی و رستوران‌ها و غیره دانست.
این راهنمای گردشگری می‌افزاید: متأسفانه باید بگویم که از پنج سال پیش، یعنی تقریباً کمی قبل از شیوع پاندمی کرونا تا به امروز، گردشگری ورودی کشور در حالت کما به سر می‌برد و علی‌رغم آمارهای ساختگی که گاه و بیگاه از سوی وزیر وقت میراث، نمکی بر زخم اهالی این صنعت می‌پاشید، ورود گردشگر اروپایی، امریکایی، استرالیایی و کشورهای شرق آسیا مانند ژاپن و غیره بسیار ناچیز است. ورود گردشگران مذهبی که اغلب از کشورهای همسایه صورت می‌گیرد و حتی مسافران ترانزیتی که برای رویدادی مثل پیاده‌روی اربعین مثلاً از کشورهای پاکستان و افغانستان وارد کشور ما شده و از مرز عراق به سمت عتبات‌عالیات مشرف می‌شوند نیز نمی‌تواند آمار اعلامی سال‌های گذشته از سوی وزارت میراث فرهنگی را توجیه کند. این همه غفلت از ثروت و پتانسیلی که می‌توانست از فشار اقتصادی بکاهد، بسیار مأیوس‌کننده بود.
به خاطر دارم زمانی که در ابتدای دولت سیزدهم، واکسن به صورت گسترده در اختیار عموم قرار گرفت و ظرف مدت کوتاهی ایمنی جمعی حاصل شد، بسیاری از فعالان عرصه تورهای ورودی بر این باور بودیم که به‌زودی مانند تمامی کشورهای دیگر به عرصه جذب گردشگر خارجی باز می‌گردیم اما این‌گونه نشد. از آنجا که این روزها فضای کشور رنگ و بوی وفاق ملی دارد، از پرداختن به جزییات فرصت‌های بربادرفته اجتناب می‌کنم و نگاه به جلو را به افسوس گذشته ترجیح می‌دهم.
ایران، کشوری زیبا با فرهنگی مدرن
اغلب گردشگران خارجی با نگاه مثبت، کشورمان را ترک می‌کنند، از جمله یک گردشگر هندی در توصیف سفر خود به ایران می‌نویسد: «ایران زیبا با داشتن مردمان مهربان و تلفیقی از فرهنگ مدرن و سنتی به کشوری دیدنی برای گردشگران خارجی مبدل شده است.»
«اوجیوال چوودهاری»، رئیس ارتباطات و رسانه دانشگاه پرل هند در شرح خاطرات سفر خود به تهران نوشته: «دومین سفرم به ایران همیشه در ذهن من زیبا و روشن باقی می‌ماند.»
او که به عنوان رئیس یک هیأت رسانه‌ای به ایران سفر کرده بود، می‌گوید: «اولین سفرم ۱۲ سال پیش بود؛ سفری سه‌روزه برای شرکت در یک کنفرانس که محدود به هتل و جلسات بدون گشت و گذار در تهران سپری شد اما این بار بسیار متفاوت بود. اولین چیزی که درباره تهران نظر مرا به خود جلب کرد تمیزی شهر بود؛ مهم نبود چه زمانی از شبانه‌روز و در چه قسمتی از شهر باشم، تهران همیشه پاکیزه بود.
دومین چیزی که مرا محو تماشای این شهر کرد، بناها و زیرساخت‌های تهران بود. از اتوبان‌های پهن تا کوچه‌های باریک، تمامی خیابان‌ها و مقاصد با تابلوهای فارسی و انگلیسی مشخص شده است. تهران از برج میلاد به یک شهر اروپایی در دل خاورمیانه می‌ماند که با حال و هوای پارسی و مساجد بسیار زیبا مزین شده است.»
جان گرفتن اقتصاد ترکیه با رونق گردشگری
در همسایگی ایران، ترکیه با آثار تاریخی بسیار کمتر اما با تسهیل شرایط و تبلیغات متنوع به اقتصاد خود از طریق ورود توریست‌ها جان بخشیده است.
یک کارشناس مسائل ترکیه در پاسخ به این سئوال که گردشگری ورودی به کشورها چه تأثیری در رشد اقتصادی دارد خاطرنشان می‌کند: ورود توریست در رشد اقتصادی برخی کشورها بسیار حائز اهمیت است؛ چنان‌که یکی از پایه‌های رشد اقتصاد ترکیه را باید در ورود ده‌ها میلیونی توریست یافت.
رضا قنبری می‌افزاید: در حالی که ترکیه در سال ۲۰۰۰ میلادی، حدود هفت میلیارد دلار از این صنعت درآمد داشت، پیش‌بینی می‌شود درآمد صنعت گردشگری ترکیه در سال ۲۰۲۴ از ۶۰ میلیارد دلار بگذرد؛ حوزه‌ای چنان پررونق که استانبول را به یکی از ۱۰ مقصد اول گردشگری جهان بدل کرده است.
